Δημιούργησα αυτό το blog όταν έμεινα άνεργη. Αντιλαμβάνομαι τον εαυτό μου ως άνεργη του/λόγω ευρώ - δηλαδή ως eurounemployed. Γιατί; Τις παραμονές της εισόδου της Ελλάδας στο ευρώ, κυριαρχούσε μια ρητορική περί "ισχυρής Ελλάδας" και συμμετοχής της στον "πυρήνα της Ευρώπης" που θα έφερνε πλούτο - η οποία όμως δεν εξηγούσε πώς θα έρθει ο πλούτος. Τότε δεν έκανα οικονομικά, οπότε ρώτησα σχετικά φίλιες δυνάμεις οικονομικών συντακτών. Μου απάντησαν πως η συμμετοχή σε μια νομισματική ένωση αυξάνει τον συνολικό πλούτο, άρα επωφελούνται όλοι. Έστω, είπα, αλλά από τη στιγμή που ειδικώς η χώρα μας εισάγει όλο και περισσότερα από όσα εξάγει και χάνει διαρκώς παραγωγή, πώς θα ωφεληθεί από την ΟΝΕ; Κι αν αυτό γίνεται συνεχώς, δεν θα μας τελειώσουν κάποτε τα ευρώ; Πήρα μια απάντηση του τύπου "αυτό δεν έχει σημασία στα πλαίσια μιας νομισματικής ένωσης", η οποία δεν με ικανοποίησε. Πολλά χρόνια μετά, μάθαμε όλοι μας βιωματικά πως μια οικονομία με τα χαρακτηριστικά της ελληνικής, με τη συμμετοχή της σε μια νομισματική ένωση όπως η ΟΝΕ, υπερχρεώνεται και καταλήγει σε χρεοκοπία. Κι εγώ έμαθα ότι τα φαινομενικά απλοϊκά ερωτήματα που έθετα το 1999 περιέγραφαν το πρόβλημα του ισοζυγίου πληρωμών, που αποτέλεσε ένα από τα μείζονα προβλήματα του ευρώ, μια από τις βασικότερες αιτίες της κρίσης και το οποίο είχε συζητηθεί εκτεταμένα μεταξύ των οικονομολόγων κατά τη δεκαετία του 1990, όταν μεγάλο μέρος των δεινών που ζούμε σήμερα είχε προβλεφθεί - αλλά οι αλαζόνες πολιτικοί δεν έδιναν σημασία.
Να τι έγραφε ο οικονομολόγος Wynne Godley το 1992: "Τι θα συμβεί αν μια ολόκληρη χώρα – μια εν δυνάμει περιοχή σε μια πλήρως ολοκληρωμένη ένωση – υποστεί διαρθρωτική ύφεση; Όσο αυτή η χώρα αποτελεί ανεξάρτητο κράτος έχει τη δυνατότητα να υποτιμήσει το νόμισμά της. Στη συνέχεια μπορεί να συνεχίσει την οικονομική της δραστηριότητά επιτυχώς με πλήρη απασχόληση αν υποθέσουμε ότι ο κόσμος δεχτεί τις απαραίτητες μειώσεις στα πραγματικά του εισοδήματα. Σε μια οικονομική και νομισματική ένωση όμως, αυτή η δυνατότητα εμφανώς χάνεται και οι προοπτικές της χώρας επιβαρύνονται σοβαρά, εκτός κι αν υπάρξουν σοβαροί ομοσπονδιακοί δημοσιονομικοί διακανονισμοί που θα αναλάβουν να εκπληρώσουν έναν αναδιανεμητικό ρόλο (...). Αν μια χώρα ή μια περιοχή δεν έχει τη δυνατότητα να υποτιμήσει το νόμισμά της και δεν επωφελείται από ένα σύστημα δημοσιονομικών μεταβιβάσεων, δεν υπάρχει τίποτα που να μπορεί να σταματήσει μια διαδικασία σωρευτικής και ακραίας ύφεσης η οποία θα οδηγήσει στο τέλος στη μετανάστευση ως το μόνο εναλλακτικό δρόμο στη φτώχεια ή την πείνα". (Wynne Godley, Maastricht and All That. LRB,Vol 14. Nο 19 1992).

Τρίτη 9 Απριλίου 2013

Μια ήττα για την Κύπρο, την Ελλάδα και τον ευρωπαϊκό Νότο

Το κυπριακό μνημόνιο έχει τρία μεγάλα θύματα. Το πρώτο και κύριο είναι προφανώς η Κύπρος. Παρά τις  προσπάθειές της για μια λύση πιο σύμφωνη με τους κανόνες της διεθνούς τραπεζικής, η Λευκωσία δεν θα αποφύγει το τέλος της ως διεθνούς χρηματοπιστωτικού κέντρου. Όμως για μια χώρα όπου το χρηματοπιστωτικό σύστημα και οι συναφείς νομικές και συμβολαιογραφικές υπηρεσίες απασχολούσαν τη μεγαλύτερη μερίδα εργαζομένων, η κατάρρευση της Λαϊκής, η αναδιάρθρωση της Κύπρου, η επιβολή μεγάλων ζημιών σε μετόχους, ομολογιούχους και ανασφάλιστους καταθέτες – σε όλα τα ποσά πλέον των 100.000 ευρώ – των δύο μεγάλων κυπριακών τραπεζών και η αποχώρηση των Ρώσων, σημαίνουν λουκέτα, δραματική αύξηση της ανεργίας, κόκκινα δάνεια, πτώση των τιμών ακινήτων και όλα όσα εμείς οι Έλληνες γνωρίζουμε πια καλά εξ εμπειρίας. Ό,τι κι αν λένε οι Σόιμπλε και  Μοσκοβισί, τα κυπριακά κεφάλαια που καίγονται δεν αφορούν μόνο Ρώσους ολιγάρχες αλλά και νομικά πρόσωπα, επιχειρήσεις που δεν θα μπορούν να πληρώσουν εργαζόμενους, προμηθευτές και δάνεια. Η ζημιά της Λευκωσίας θα επιδεινωθεί από την πιστωτική ασφυξία – ως συνέπεια του κουρέματος των καταθέσεων και της φυγής κεφαλαίων – ενώ η απουσία ρευστότητας – λόγω των κεφαλαιακών ελέγχων – θα αποτελέσει το τελικό χτύπημα στην κυπριακή οικονομία η οποία εξαρτά την κατανάλωσή της από τις εισαγωγές. Η κατάρρευση θα είναι καλπάζουσα και η ύφεση εκτιμάται θα ξεπεράσει το 10% φέτος. Ουσιαστικά – όπως ορθά επισήμανε η Moody’s – η ζημιά για την Κύπρο είναι τόσο μεγάλη που σύντομα δεν θα μπορεί να εξυπηρετεί το υπάρχον δημόσιο χρέος της και θα εισέλθει σε μια κατάσταση παρατεταμένης ημι-χρεοκοπίας σαν την ελληνική και εξάρτησης από την “γενναιοδωρία” της γερμανικής Ευρώπης. Υπό αυτές τις συνθήκες θα ευχόταν κανείς οι Κύπριοι να συνειδητοποιήσουν γρήγορα ότι δεν έχουν κανένα κέρδος από την παραμονή τους στο ευρώ και να εκμεταλλευτούν το διαθέσιμο χρόνο για να επιστρέψουν στη λίρα τους. Το διάγγελμα του φρεσκοεκλεγμένου τους προέδρου Αναστασιάδη όμως δεν προοιωνίζει τέτοια σχέδια.    

Το δεύτερο θύμα του κυπριακού μνημονίου είναι η Ελλάδα. Οι οικονομίες Ελλάδας και Κύπρου είναι συγκοινωνούντα δοχεία και θα το νιώσουμε πολύ γρήγορα. Κάποιες χιλιάδες Έλληνες που με την ελληνική κρίση είχαν μετακομίσει στην Κύπρο για δουλειά θα βρεθούν  άνεργοι και περί τις 1.000 ελληνικές επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται και στις δύο χώρες θα χάσουν καταθέσεις και τζίρο και θα συρρικνωθούν ή θα βάλουν λουκέτο. Μεγάλο πλήγμα θα δεχτούν και οι ελληνικές εξαγωγές. Η Κύπρος είναι από τις σημαντικότερες εξαγωγικές αγορές της Ελλάδας αλλά το διμερές εμπόριο θα βουλιάξει καθώς θα γίνεται με μετρητά και καμιά από τις δύο χώρες δεν θα διαθέτει ρευστότητα. Ζημιές θα έχουν και οι ελληνικές τράπεζες αφού το ελληνικό τραπεζικό σύστημα έχει την υψηλότερη έκθεση στην Κύπρο μετά το ρωσικό. Και βεβαίως ό,τι κι αν έλεγε την περασμένη βδομάδα περί θωρακισμένου τραπεζικού συστήματος ο κ. Στουρνάρας,  οι ανησυχίες για το τι επίκειται στις προς ανακεφαλαίωση  ελληνικές τράπεζες με τα αρνητικά ίδια κεφάλαια πολλαπλασιάζονται, ενώ οι προσδοκίες για επιστροφή καταθέσεων στην Ελλάδα ξεφτίζουν. 

Και το τρίτο θύμα του κυπριακού μνημονίου είναι ο ευρωπαϊκός Νότος. Μόλις πριν εννιά μήνες στην Ευρώπη σχηματίστηκε για πρώτη φορά από την έναρξη της κρίσης μια συμμαχία των “μεγάλων” του ευρωπαϊκού Νότου προκειμένου να αποκρούσει τους γερμανικούς εκβιασμούς και πέτυχε να υποχρεώσει τη Γερμανία να δεχτεί την ανακεφαλαιοποίηση των προβληματικών ευρωπαϊκών τραπεζών με ανάληψη του κόστους από τον ευρωπαϊκό μηχανισμό. Εύλογα λοιπόν θα περιμέναμε στην υπόθεση της Κύπρου – που αφορούσε προβληματικές τράπεζες όπως και στην Ισπανία – να δούμε την επιστροφή και επιβεβαίωση της συμμαχίας του Νότου, ιδίως επειδή στο μεσοδιάστημα το Βερολίνο αναίρεσε τις δεσμεύσεις του και υιοθέτησε παρελκυστικές τακτικές. Κι όμως, δεν την είδαμε. Η κυπριακή σφαγή πέρασε από το Eurogroup ομόφωνα, χωρίς την παραμικρή αντίδραση από την Ιταλία, την Ισπανία και τη Γαλλία. Φάνηκαν να πρυτανεύουν κυνικές εκτιμήσεις ότι οι “μικροί” του Νότου μπορούν κάλλιστα να θυσιαστούν αφού οι “μεγάλοι” έλαβαν το ΟΜΤ της ΕΚΤ που κρατά το κόστος δανεισμού τους χαμηλά και αφού η Κύπρος είναι “ειδική περίπτωση” και τέτοιες τραπεζικές σφαγές εμάς τους “μεγάλους” δεν μας αγγίζουν. Να όμως που μόλις μπήκαν οι υπογραφές, ο νεόκοπος πρόεδρος του Eurogroup Γ. Ντάισελμπουμ έσπευσε να δηλώσει ότι το μοντέλο ανακεφαλαιοποίησης των κυπριακών τραπεζών εκφράζει τη νέα στρατηγική της Ευρωζώνης και ότι στόχος της είναι να μη χρησιμοποιηθεί ποτέ ο ευρωπαϊκός μηχανισμός. Η ανακοίνωση προκάλεσε πτώση του ευρώ, των τραπεζικών μετοχών Ιταλίας, Ισπανίας και Γαλλίας και τις διαμαρτυρίες της Μαδρίτης που κατάλαβε ότι πιάστηκε στον ύπνο. Έτσι ο Ντάισελμπλουμ έσπευσε να τα μαζέψει επιβεβαιώνοντας ότι η Κύπρος αποτελεί “ειδική περίπτωση” – όμως το μήνυμα του Βερολίνου είχε δοθεί και ήταν προαναγγελία καψίματος κεφαλαίων για ολόκληρο τον ευρωπαϊκό Νότο. Κατόπιν τούτου, κάθε προσδοκία ανάπτυξης και εξόδου από την κρίση για αναβάλλεται για όλες τις χώρες του Νότου, μικρές και μεγάλες, επ’ αόριστον.   

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου