Το 2010-2011, η άποψη που κυριάρχησε στην Ελλάδα ήταν ότι έπρεπε να αποφύγει τη χρεοκοπία θυσιάζοντας το τεράστιο πλεονέκτημα του ελληνικού δικαίου του δημόσιου χρέους και να περιμένει τις εξελίξεις του μετασχηματισμού της Ευρώπης. Η στρατηγική αυτή έδειχνε τότε λογική, αφού κατά τα δύο πρώτα χρόνια της κρίσης υπήρξε ισχυρή διαπάλη ανάμεσα στην αρχή της “ευρωπαϊκής αλληλεγγύης” την οποία η Γαλλία του Νικολά Σαρκοζί και τον αρνητισμό – με στροφή στις εθνικές ευθύνες – του Βερολίνου. Βεβαίως δεν έλειπαν και οι ενδείξεις ότι κάτι σάπιο υπήρχε στο βασίλειο της Ευρωλάνδης και πως οι “μεγάλοι”, ανεξαρτήτως της βασικής στρατηγικής τους, διαχειρίζονταν την κρίση με τρόπο που εξυπηρετούσε πρωτίστως τα δικά τους εθνικά συμφέροντα σε βάρος των “μικρών”. Τα προγράμματα της Ελλάδας, της Ιρλανδίας και της Πορτογαλίας διέσωζαν τις γαλλικές, γερμανικές και ισπανικές τράπεζες και όχι τις αντίστοιχες χώρες, ενώ ο στυγνός εκβιασμός των Γερμανογάλλων προς τους Ιρλανδούς να αυξήσουν την χαμηλή εταιρική τους φορολογία που αποτελούσε ωστόσο το μοναδικό τους εργαλείο για την ανάκαμψη της οικονομίας τους είχε προκαλέσει ανατριχίλα.
Η διαρκής υποχωρητικότητα του Νικολά Σαρκοζί απέναντι στο Βερολίνο του στοίχισε τις εκλογές. Η νίκη Ολάντ σηματοδότησε την πρώτη αξιόλογη προσπάθεια για τη συγκρότηση μιας συμμαχίας του Νότου που ελπίζονταν ότι θα οδηγούσε το Βερολίνο σε οπισθοχώρηση. Στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της 29ης Ιουνίου, Ιταλία, Γαλλία και Ισπανία συνασπίστηκαν και υποχρέωσαν την Αγγέλα Μέρκελ να προσυπογράψει την ανακεφαλαιοποίηση των προβληματικών ευρωπαϊκών τραπεζών με ανάληψη του κόστους από τους ευρωπαϊκούς μηχανισμούς προκειμένου να βοηθηθεί η Ισπανία να αντιμετωπίσει το πρόβλημα των χρεοκοπημένων τραπεζών της. Η συμφωνία συνήγειρε ένα κύμα αισιοδοξίας επειδή αντιπροσώπευε την πρώτη κίνηση της Ευρώπης να σπάσει το θανάσιμο εναγκαλισμό ανάμεσα στις προβληματικές τράπεζες και τα προβληματικά κράτη – αλλά και την πρώτη ήττα της Γερμανίας απέναντι σε μια διαφαινόμενη “συμμαχία του Νότου”. Αλλά πριν στεγνώσει το μελάνι των υπογραφών, η Γερμανία τα πήρε όλα πίσω.
Κύπρος και Ισπανία: ίδια προβλήματα, διαφορετικές πρακτικές
Ανεξαρτήτως των συκοφαντικών όρων με τους οποίους επικοινωνήθηκε από τους Γερμανούς η “ειδική περίπτωση” της Κύπρου – οι δείκτες περί ευρωπαϊκών “πλυντηρίων μαύρου χρήματος” της Βασιλείας λένε ότι η Γερμανία, το Λουξεμβούργο κι η Ελβετία είναι πολύ μεγαλύτερα πλυντήρια από την Κύπρο –, δεν διέφερε από της Ισπανίας. Και στις δύο χώρες το πρόβλημα ήταν στις τράπεζες, διέφερε μόνο η πηγή των ζημιών: στην Ισπανία προήλθαν από την κατάρρευση της φούσκας των ακινήτων, στην Κύπρο από το ελληνικό PSI. Αφού λοιπόν έτσι είχαν τα πράγματα κι αφού το Βερολίνο είχε πάρει μια υπογραφή πολύτιμη και για την Ισπανία, εύλογα θα περιμέναμε μια επιβεβαίωση της συμμαχίας του Νότου. Κι όμως όχι, η κυπριακή σφαγή πέρασε από το Eurogroup ομόφωνα, χωρίς την παραμικρή αντίδραση από την Ιταλία, την Ισπανία και τη Γαλλία. Η μεγάλη αρνητική έκπληξη ήταν βεβαίως η πλήρη υιοθέτηση – για πρώτη φορά – της γερμανικής ρητορικής της από έναν Γάλλο (!) Σοσιαλιστή (!) Υπουργό Οικονομικών, τον Πιέρ Μοσκοβισί που απαντώντας στις σκληρές της γαλλικής αριστεράς για τη σφαγή της Κύπρου απάντησε ότι “η Ευρώπη πρέπει να τελειώνει με την εξωφρενική οικονομία-καζίνο της Κύπρου” κι ότι η λύση που υιοθετείται “είναι σωστή, διαφορετικά θα πληρώσουν οι Γάλλοι πολίτες το λογαριασμό”. Το ευρωπαϊκό επεισόδιο “τώρα σφάζουμε την Κύπρο” έκλεισε με την αναταραχή που προκάλεσαν οι δηλώσεις του νεόκοπου πρόεδρου του Eurogroup Γ. Ντάισελμπλουμ σύμφωνα με τις οποίες το μοντέλο ανακεφαλαιοποίησης των κυπριακών τραπεζών εκφράζει τη νέα στρατηγική της Ευρωζώνης και στόχος είναι να μη χρησιμοποιηθεί ποτέ ο ευρωπαϊκός μηχανισμός. Ισπανοί και Ολάντ άρχισαν τις διαμαρτυρίες, ακολούθησε ένας κακός χαμός περί το αν η Κύπρος αποτελεί “ειδική περίπτωση” ή “πρότυπο” με τη συμμετοχή πολλών Ευρωπαίων αξιωματούχων, μέχρι που βγήκε ο “πολύς” Β. Σόιμπλε και καθησύχασε την αγωνιούσα Μαδρίτη με μια επιβεβαίωση ότι η Κύπρος είναι “ειδική περίπτωση” και ό,τι έγινε σε αυτήν δεν αφορά άλλη χώρα.
Τώρα που κατακάθισε η σκόνη από τη “σφαγή της Κύπρου”, τις δηλώσεις του νεόκοπου πρόεδρου του Eurogroup Γ. Ντάισελμπλουμ σύμφωνα με τις οποίες η λύση που υιοθετήθηκε στην Κύπρο αποτελεί νέο πρότυπο για τις ευρωπαϊκές προβληματικές τράπεζες και την αρνητική έκπληξη της πλήρους υιοθέτησης – για πρώτη φορά από την έναρξη της κρίσης – της γερμανικής ρητορικής της από τον Γάλλο (!) Σοσιαλιστή (!) Υπουργό Οικονομικών, Πιέρ Μοσκοβισί, ας δούμε τα τρία σοβαρά ερωτήματα που προέκυψαν από όλα αυτά. Πρώτον, αποτελεί η Κύπρος “ειδική περίπτωση” ή “πρότυπο” για την Ευρωζώνη και γιατί έγινε ό,τι έγινε; Δεύτερον, πώς εξηγείται η μεταστροφή της Γαλλίας και η μη επιβεβαίωση της “συμμαχίας του Νότου”που σχηματιστεί τον περασμένο Ιούνιο στην Eurogroup της Κύπρου; Τρίτον, τι σημαίνουν όλα αυτά για την Ελλάδα;
Μια ψευδώνυμη ευρωπαϊκή τραπεζική ένωση
Για να απαντήσουμε την πρώτη ερώτηση πρέπει να μελετήσουμε προσεκτικά την τελική πρόταση ευρωπαϊκής οδηγίας ((http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=COM:2012:0280:FIN:EL:PDF) η οποία περιγράφει τους κανόνες αναδιάρθρωσης των τραπεζών στα πλαίσια της ψευδώνυμης ευρωπαϊκής τραπεζικής ένωσης. Για όσους εξακολουθούν να έχουν ψευδαισθήσεις σχετικά με την Ευρώπη, η οδηγία ορίζει ακριβώς ότι η Ευρώπη δεν θα αποκτήσει ποτέ καμιά τραπεζική ένωση με το πραγματικό νόημα του όρου, δηλαδή πανευρωπαϊκή εγγύηση καταθέσεων από μια κεντρική αρχή π.χ. την ΕΚΤ, όπως έχουν οι ΗΠΑ, ικανή να διασφαλίσει τη σταθερότητα του συστήματος. Στην διεθνούς πρωτοτυπίας και καθαρά γερμανικής έμπνευσης τραπεζική ένωση της Ευρώπης, προβλέπεται ότι οι ευρωπαϊκές τράπεζες θα διασώζονται με ίδια μέσα (bail-in), δηλαδή με κάψιμο (“κούρεμα”) των μετόχων, των ομολογιούχων και μη εγγυημένων καταθέσεων (το όριο εγγύησης ήταν 20.000 ως το 2008, σήμερα είναι ως τις 100.000 και δεν αποκλείεται να μειωθεί ξανά). Καλά τα είπε δηλαδή ο Γ. Ντάισελμπλουμ και ό,τι έγινε στην Κύπρο αποτελεί όντως το νέο ευρωπαϊκό πρότυπο; Όχι ακριβώς. Όπως αναφέρεται στη σελίδα 22 του εγγράφου, η λύση της Κύπρου αποτελεί όντως το νέο πρότυπο, μόνο που προβλέπεται να εφαρμοστεί από το 2018 προκειμένου να μην διαταραχτεί το ήδη κλονισμένο ευρωπαϊκό τραπεζικό σύστημα και να μην υποστούν πλήγμα οι πραγματικές οικονομίες των χωρών της Ευρωζώνης. Το Βερολίνο δεν δίστασε παρά ταύτα να παραβιάσει τις προβλέψεις ασφαλείας και να το εφαρμόσει εδώ και τώρα στην Κύπρο. Μπορούμε να πιθανολογήσουμε για ποιο λόγο το έκανε. Ίσως για να δείξει η Μέρκελ στο εκλογικό κοινό της ότι είναι σκληρή απέναντι στο Νότο και να πάρει τις εκλογές, ίσως για να συνεχιστεί η φυγή κεφαλαίων από τον Νότο προς τις γερμανικές προβληματικές τράπεζες, ίσως για να γίνει επίδειξη δύναμης στην αντιδρώσα Ιταλία, ίσως για να προετοιμαστεί ο δρόμος για την επιβολή της ίδιας λύσης – αργότερα αλλά πάντως πριν το 2018 – στην Ισπανία. Για όποιον λόγο κι αν το έκανε, πάντως η ουσία είναι το έκανε αδιαφορώντας για τις θανάσιμες επιπτώσεις του στην πραγματική οικονομία όχι μόνο της Κύπρου αλλά και της Ελλάδας.
Στο δεύτερο ερώτημα, το πιθανότερο είναι ότι την απάντηση για τη μεταστροφή της Γαλλίας και τη στοίχιση της με τις γερμανικές υπαγορεύσεις πρέπει να την αναζητήσουμε στην κόπωση και την έλλειψη στρατηγικής. Από την έναρξη της κρίσης, η Γερμανία πολιτεύτηκε στην Ευρώπη με μια νέα διαλυτική στρατηγική, τη στρατηγική της επιστροφής στα εθνικά κράτη. Το πρώτο δείγμα της ήταν η άρνηση της Μέρκελ, από το 2009, να υπάρξει κοινή μέριμνα για τις ευρωπαϊκές τράπεζες και η επιβολή της γραμμής ότι κάθε χώρα θα αναλάβει μόνη τις τράπεζές της. Η γερμανική αυτή αρχή επιβεβαιώθηκε σε κάθε σταυροδρόμι της κρίσης. Η Γαλλία του Ν. Σαρκοζί, με την προσήλωσή της στη παλαιά αρχή της “ευρωπαϊκής αλληλεγγύης” και την προώθηση ενωσιακών λύσεων, ενσάρκωνε τις άμυνες της παλαιάς Ευρώπης μπροστά στην επέλαση της γερμανικής πολιτικής της εθνικής ισχύος. Να όμως που η άμυνα της παλιάς Ευρώπης έσπασε μπροστά στην επέλαση του γερμανικού ηγεμονισμού. Και η Γαλλία του σοσιαλιστή Ολάντ (τι ειρωνεία!…) άφησε ελεύθερο το πεδίο στους γερμανικούς πειραματισμούς προκειμένου να ασχοληθεί με τα δικά της σοβαρά προβλήματα. Όσο για την Ιταλία και την Ισπανία, φάνηκε ότι πρυτανεύουν οι κυνικές εκτιμήσεις πως άλλος ένας “μικρός” του Νότου μπορεί να θυσιαστεί αφού εμείς οι “μεγάλοι” Ιταλοί και Ισπανοί – γνωρίζοντας ότι η διάσωσή μας δεν μπορεί να γίνει ει μη μόνο με αλλαγή του ρόλου της ΕΚΤ και τη μετατροπή της σε πραγματική κεντρική τράπεζα που θα εγγυάται το χρέος όλων των κρατών του ευρώ, κάτι που δεν θέλει καθόλου η Γερμανία – αντιμετωπιζόμαστε σε κάθε στάδιο διαφορετικά από τους “μικρούς” και επί της ουσίας δεν μας “πειράζουν” εξίσου.
Προβλήματα στρατηγικής για ΝΔ, ΣΥΡΙΖΑ και Ελλάδα
Στο τρίτο ερώτημα, η απάντηση είναι πως οι εξελίξεις της Κύπρου σημαίνουν για την Ελλάδα περαιτέρω αστάθεια, επιδείνωση της ύφεσης και προβλήματα στρατηγικής για τα δυο μεγάλα πολιτικά κόμματα, ΝΔ και ΣΥΡΙΖΑ. Για τις επιπτώσεις που θα έχει η λύση των κυπριακών τραπεζών στην πραγματική οικονομία της Κύπρου και της Ελλάδας έχουν γραφτεί πολλά. Αυτό που δεν έχει τονιστεί αρκετά είναι η μεταστροφή του κόσμου. ΝΔ και ΣΥΡΙΖΑ ασχολούνται πολύ με τους αριθμούς των δημοσκοπήσεων και καθόλου με το τι λέει ο κόσμος στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Αν το ψάξουν λίγο, θα διαπιστώσουν ότι η Ελλάδα σαρώνεται από ένα μεγάλο αντιγερμανικό, αντιευρωπαϊκό και αντι-ευρώ κύμα αμφισβήτησης. Η μέχρι σήμερα στρατηγική του κ. Σαμαρά, που προσπάθησε να συνδυάσει το εθνικό χαρτί με το ρόλο του υπάκουου μαθητή της Μέρκελ, δεν είναι πλέον πειστική για ένα μεγάλο κομμάτι οπαδών της δεξιάς οι οποίοι φτάνουν έως να ονειρεύονται έξοδο Ελλάδας και Κύπρου από το ευρώ και ένωση τους υπό κοινό νόμισμα. Εξίσου μη πειστική είναι και η στρατηγική του ΣΥΡΙΖΑ που συνδυάζει το “όχι στα μνημόνια” με το “μέσα στο ευρώ και την Ευρώπη για να παλέψουμε μαζί με τους άλλους λαούς”. Εδώ το πλήγμα φαίνεται να οφείλεται λιγότερο στην ατυχή κατάληξη του αρχικού OXI της Κύπρου που ο ΣΥΡΙΖΑ στήριξε ενεργητικά και περισσότερο στη διάψευση των ελπίδων για μια “συμμαχία του Νότου”.
Αυτό δεν σημαίνει ότι ο κόσμος θέλει ή είναι έτοιμος για μια ηρωική έξοδο από το ευρώ. Η μεγάλη πλειοψηφία του συνειδητοποιεί ωστόσο πως εξαιτίας των ευρωγερμανικών αποφάσεων – για κούρεμα του ελληνικού χρέους το 2011, σε μια στιγμή που αυτό σήμαινε κάψιμο των ελληνικών ασφαλιστικών ταμείων και τραπεζών και των κυπριακών τραπεζών και για κούρεμα των καταθέσεων στις κυπριακές τράπεζες το 2013, που, εκτός των άλλων, πλήττει κυπριακές κι ελληνικές επιχειρήσεις της πραγματικής οικονομίας – η Ελλάδα, λόγω του μεγέθους της οικονομικής καταστροφής που έχει υποστεί και υφίσταται, έχει καταστεί “ειδική περίπτωση”. Ως τέτοια, δεν μπορεί να περιμένει συνεπώς μια ευρωπαϊκή λύση που πλέον φαντάζει και μη εφικτή. Ο – ισχυρός έως τη σφαγή της Κύπρου – συναισθηματικός δεσμός ανάμεσα στους Έλληνες και την Ευρώπη – έσπασε. Κοινή είναι η πεποίθηση ότι η περαιτέρω παραμονή της Ελλάδας στην Ευρωζώνη είναι παγίδα που θα σημάνει κι άλλη οικονομική καταστροφή: μα με κουρέματα καταθέσεων, μα με νέους φόρους, μα με ξεπούλημα μεγάλων ελληνικών ΔΕΚΟ, μα με κλείσιμο κι άλλων επιχειρήσεων, μα με αύξηση της ανεργίας… Η στρατηγική της Ελλάδας έφτασε σε αδιέξοδο. Καιρός να το ομολογήσουμε.
Η διαρκής υποχωρητικότητα του Νικολά Σαρκοζί απέναντι στο Βερολίνο του στοίχισε τις εκλογές. Η νίκη Ολάντ σηματοδότησε την πρώτη αξιόλογη προσπάθεια για τη συγκρότηση μιας συμμαχίας του Νότου που ελπίζονταν ότι θα οδηγούσε το Βερολίνο σε οπισθοχώρηση. Στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της 29ης Ιουνίου, Ιταλία, Γαλλία και Ισπανία συνασπίστηκαν και υποχρέωσαν την Αγγέλα Μέρκελ να προσυπογράψει την ανακεφαλαιοποίηση των προβληματικών ευρωπαϊκών τραπεζών με ανάληψη του κόστους από τους ευρωπαϊκούς μηχανισμούς προκειμένου να βοηθηθεί η Ισπανία να αντιμετωπίσει το πρόβλημα των χρεοκοπημένων τραπεζών της. Η συμφωνία συνήγειρε ένα κύμα αισιοδοξίας επειδή αντιπροσώπευε την πρώτη κίνηση της Ευρώπης να σπάσει το θανάσιμο εναγκαλισμό ανάμεσα στις προβληματικές τράπεζες και τα προβληματικά κράτη – αλλά και την πρώτη ήττα της Γερμανίας απέναντι σε μια διαφαινόμενη “συμμαχία του Νότου”. Αλλά πριν στεγνώσει το μελάνι των υπογραφών, η Γερμανία τα πήρε όλα πίσω.
Κύπρος και Ισπανία: ίδια προβλήματα, διαφορετικές πρακτικές
Ανεξαρτήτως των συκοφαντικών όρων με τους οποίους επικοινωνήθηκε από τους Γερμανούς η “ειδική περίπτωση” της Κύπρου – οι δείκτες περί ευρωπαϊκών “πλυντηρίων μαύρου χρήματος” της Βασιλείας λένε ότι η Γερμανία, το Λουξεμβούργο κι η Ελβετία είναι πολύ μεγαλύτερα πλυντήρια από την Κύπρο –, δεν διέφερε από της Ισπανίας. Και στις δύο χώρες το πρόβλημα ήταν στις τράπεζες, διέφερε μόνο η πηγή των ζημιών: στην Ισπανία προήλθαν από την κατάρρευση της φούσκας των ακινήτων, στην Κύπρο από το ελληνικό PSI. Αφού λοιπόν έτσι είχαν τα πράγματα κι αφού το Βερολίνο είχε πάρει μια υπογραφή πολύτιμη και για την Ισπανία, εύλογα θα περιμέναμε μια επιβεβαίωση της συμμαχίας του Νότου. Κι όμως όχι, η κυπριακή σφαγή πέρασε από το Eurogroup ομόφωνα, χωρίς την παραμικρή αντίδραση από την Ιταλία, την Ισπανία και τη Γαλλία. Η μεγάλη αρνητική έκπληξη ήταν βεβαίως η πλήρη υιοθέτηση – για πρώτη φορά – της γερμανικής ρητορικής της από έναν Γάλλο (!) Σοσιαλιστή (!) Υπουργό Οικονομικών, τον Πιέρ Μοσκοβισί που απαντώντας στις σκληρές της γαλλικής αριστεράς για τη σφαγή της Κύπρου απάντησε ότι “η Ευρώπη πρέπει να τελειώνει με την εξωφρενική οικονομία-καζίνο της Κύπρου” κι ότι η λύση που υιοθετείται “είναι σωστή, διαφορετικά θα πληρώσουν οι Γάλλοι πολίτες το λογαριασμό”. Το ευρωπαϊκό επεισόδιο “τώρα σφάζουμε την Κύπρο” έκλεισε με την αναταραχή που προκάλεσαν οι δηλώσεις του νεόκοπου πρόεδρου του Eurogroup Γ. Ντάισελμπλουμ σύμφωνα με τις οποίες το μοντέλο ανακεφαλαιοποίησης των κυπριακών τραπεζών εκφράζει τη νέα στρατηγική της Ευρωζώνης και στόχος είναι να μη χρησιμοποιηθεί ποτέ ο ευρωπαϊκός μηχανισμός. Ισπανοί και Ολάντ άρχισαν τις διαμαρτυρίες, ακολούθησε ένας κακός χαμός περί το αν η Κύπρος αποτελεί “ειδική περίπτωση” ή “πρότυπο” με τη συμμετοχή πολλών Ευρωπαίων αξιωματούχων, μέχρι που βγήκε ο “πολύς” Β. Σόιμπλε και καθησύχασε την αγωνιούσα Μαδρίτη με μια επιβεβαίωση ότι η Κύπρος είναι “ειδική περίπτωση” και ό,τι έγινε σε αυτήν δεν αφορά άλλη χώρα.
Τώρα που κατακάθισε η σκόνη από τη “σφαγή της Κύπρου”, τις δηλώσεις του νεόκοπου πρόεδρου του Eurogroup Γ. Ντάισελμπλουμ σύμφωνα με τις οποίες η λύση που υιοθετήθηκε στην Κύπρο αποτελεί νέο πρότυπο για τις ευρωπαϊκές προβληματικές τράπεζες και την αρνητική έκπληξη της πλήρους υιοθέτησης – για πρώτη φορά από την έναρξη της κρίσης – της γερμανικής ρητορικής της από τον Γάλλο (!) Σοσιαλιστή (!) Υπουργό Οικονομικών, Πιέρ Μοσκοβισί, ας δούμε τα τρία σοβαρά ερωτήματα που προέκυψαν από όλα αυτά. Πρώτον, αποτελεί η Κύπρος “ειδική περίπτωση” ή “πρότυπο” για την Ευρωζώνη και γιατί έγινε ό,τι έγινε; Δεύτερον, πώς εξηγείται η μεταστροφή της Γαλλίας και η μη επιβεβαίωση της “συμμαχίας του Νότου”που σχηματιστεί τον περασμένο Ιούνιο στην Eurogroup της Κύπρου; Τρίτον, τι σημαίνουν όλα αυτά για την Ελλάδα;
Μια ψευδώνυμη ευρωπαϊκή τραπεζική ένωση
Για να απαντήσουμε την πρώτη ερώτηση πρέπει να μελετήσουμε προσεκτικά την τελική πρόταση ευρωπαϊκής οδηγίας ((http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=COM:2012:0280:FIN:EL:PDF) η οποία περιγράφει τους κανόνες αναδιάρθρωσης των τραπεζών στα πλαίσια της ψευδώνυμης ευρωπαϊκής τραπεζικής ένωσης. Για όσους εξακολουθούν να έχουν ψευδαισθήσεις σχετικά με την Ευρώπη, η οδηγία ορίζει ακριβώς ότι η Ευρώπη δεν θα αποκτήσει ποτέ καμιά τραπεζική ένωση με το πραγματικό νόημα του όρου, δηλαδή πανευρωπαϊκή εγγύηση καταθέσεων από μια κεντρική αρχή π.χ. την ΕΚΤ, όπως έχουν οι ΗΠΑ, ικανή να διασφαλίσει τη σταθερότητα του συστήματος. Στην διεθνούς πρωτοτυπίας και καθαρά γερμανικής έμπνευσης τραπεζική ένωση της Ευρώπης, προβλέπεται ότι οι ευρωπαϊκές τράπεζες θα διασώζονται με ίδια μέσα (bail-in), δηλαδή με κάψιμο (“κούρεμα”) των μετόχων, των ομολογιούχων και μη εγγυημένων καταθέσεων (το όριο εγγύησης ήταν 20.000 ως το 2008, σήμερα είναι ως τις 100.000 και δεν αποκλείεται να μειωθεί ξανά). Καλά τα είπε δηλαδή ο Γ. Ντάισελμπλουμ και ό,τι έγινε στην Κύπρο αποτελεί όντως το νέο ευρωπαϊκό πρότυπο; Όχι ακριβώς. Όπως αναφέρεται στη σελίδα 22 του εγγράφου, η λύση της Κύπρου αποτελεί όντως το νέο πρότυπο, μόνο που προβλέπεται να εφαρμοστεί από το 2018 προκειμένου να μην διαταραχτεί το ήδη κλονισμένο ευρωπαϊκό τραπεζικό σύστημα και να μην υποστούν πλήγμα οι πραγματικές οικονομίες των χωρών της Ευρωζώνης. Το Βερολίνο δεν δίστασε παρά ταύτα να παραβιάσει τις προβλέψεις ασφαλείας και να το εφαρμόσει εδώ και τώρα στην Κύπρο. Μπορούμε να πιθανολογήσουμε για ποιο λόγο το έκανε. Ίσως για να δείξει η Μέρκελ στο εκλογικό κοινό της ότι είναι σκληρή απέναντι στο Νότο και να πάρει τις εκλογές, ίσως για να συνεχιστεί η φυγή κεφαλαίων από τον Νότο προς τις γερμανικές προβληματικές τράπεζες, ίσως για να γίνει επίδειξη δύναμης στην αντιδρώσα Ιταλία, ίσως για να προετοιμαστεί ο δρόμος για την επιβολή της ίδιας λύσης – αργότερα αλλά πάντως πριν το 2018 – στην Ισπανία. Για όποιον λόγο κι αν το έκανε, πάντως η ουσία είναι το έκανε αδιαφορώντας για τις θανάσιμες επιπτώσεις του στην πραγματική οικονομία όχι μόνο της Κύπρου αλλά και της Ελλάδας.
Στο δεύτερο ερώτημα, το πιθανότερο είναι ότι την απάντηση για τη μεταστροφή της Γαλλίας και τη στοίχιση της με τις γερμανικές υπαγορεύσεις πρέπει να την αναζητήσουμε στην κόπωση και την έλλειψη στρατηγικής. Από την έναρξη της κρίσης, η Γερμανία πολιτεύτηκε στην Ευρώπη με μια νέα διαλυτική στρατηγική, τη στρατηγική της επιστροφής στα εθνικά κράτη. Το πρώτο δείγμα της ήταν η άρνηση της Μέρκελ, από το 2009, να υπάρξει κοινή μέριμνα για τις ευρωπαϊκές τράπεζες και η επιβολή της γραμμής ότι κάθε χώρα θα αναλάβει μόνη τις τράπεζές της. Η γερμανική αυτή αρχή επιβεβαιώθηκε σε κάθε σταυροδρόμι της κρίσης. Η Γαλλία του Ν. Σαρκοζί, με την προσήλωσή της στη παλαιά αρχή της “ευρωπαϊκής αλληλεγγύης” και την προώθηση ενωσιακών λύσεων, ενσάρκωνε τις άμυνες της παλαιάς Ευρώπης μπροστά στην επέλαση της γερμανικής πολιτικής της εθνικής ισχύος. Να όμως που η άμυνα της παλιάς Ευρώπης έσπασε μπροστά στην επέλαση του γερμανικού ηγεμονισμού. Και η Γαλλία του σοσιαλιστή Ολάντ (τι ειρωνεία!…) άφησε ελεύθερο το πεδίο στους γερμανικούς πειραματισμούς προκειμένου να ασχοληθεί με τα δικά της σοβαρά προβλήματα. Όσο για την Ιταλία και την Ισπανία, φάνηκε ότι πρυτανεύουν οι κυνικές εκτιμήσεις πως άλλος ένας “μικρός” του Νότου μπορεί να θυσιαστεί αφού εμείς οι “μεγάλοι” Ιταλοί και Ισπανοί – γνωρίζοντας ότι η διάσωσή μας δεν μπορεί να γίνει ει μη μόνο με αλλαγή του ρόλου της ΕΚΤ και τη μετατροπή της σε πραγματική κεντρική τράπεζα που θα εγγυάται το χρέος όλων των κρατών του ευρώ, κάτι που δεν θέλει καθόλου η Γερμανία – αντιμετωπιζόμαστε σε κάθε στάδιο διαφορετικά από τους “μικρούς” και επί της ουσίας δεν μας “πειράζουν” εξίσου.
Προβλήματα στρατηγικής για ΝΔ, ΣΥΡΙΖΑ και Ελλάδα
Στο τρίτο ερώτημα, η απάντηση είναι πως οι εξελίξεις της Κύπρου σημαίνουν για την Ελλάδα περαιτέρω αστάθεια, επιδείνωση της ύφεσης και προβλήματα στρατηγικής για τα δυο μεγάλα πολιτικά κόμματα, ΝΔ και ΣΥΡΙΖΑ. Για τις επιπτώσεις που θα έχει η λύση των κυπριακών τραπεζών στην πραγματική οικονομία της Κύπρου και της Ελλάδας έχουν γραφτεί πολλά. Αυτό που δεν έχει τονιστεί αρκετά είναι η μεταστροφή του κόσμου. ΝΔ και ΣΥΡΙΖΑ ασχολούνται πολύ με τους αριθμούς των δημοσκοπήσεων και καθόλου με το τι λέει ο κόσμος στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Αν το ψάξουν λίγο, θα διαπιστώσουν ότι η Ελλάδα σαρώνεται από ένα μεγάλο αντιγερμανικό, αντιευρωπαϊκό και αντι-ευρώ κύμα αμφισβήτησης. Η μέχρι σήμερα στρατηγική του κ. Σαμαρά, που προσπάθησε να συνδυάσει το εθνικό χαρτί με το ρόλο του υπάκουου μαθητή της Μέρκελ, δεν είναι πλέον πειστική για ένα μεγάλο κομμάτι οπαδών της δεξιάς οι οποίοι φτάνουν έως να ονειρεύονται έξοδο Ελλάδας και Κύπρου από το ευρώ και ένωση τους υπό κοινό νόμισμα. Εξίσου μη πειστική είναι και η στρατηγική του ΣΥΡΙΖΑ που συνδυάζει το “όχι στα μνημόνια” με το “μέσα στο ευρώ και την Ευρώπη για να παλέψουμε μαζί με τους άλλους λαούς”. Εδώ το πλήγμα φαίνεται να οφείλεται λιγότερο στην ατυχή κατάληξη του αρχικού OXI της Κύπρου που ο ΣΥΡΙΖΑ στήριξε ενεργητικά και περισσότερο στη διάψευση των ελπίδων για μια “συμμαχία του Νότου”.
Αυτό δεν σημαίνει ότι ο κόσμος θέλει ή είναι έτοιμος για μια ηρωική έξοδο από το ευρώ. Η μεγάλη πλειοψηφία του συνειδητοποιεί ωστόσο πως εξαιτίας των ευρωγερμανικών αποφάσεων – για κούρεμα του ελληνικού χρέους το 2011, σε μια στιγμή που αυτό σήμαινε κάψιμο των ελληνικών ασφαλιστικών ταμείων και τραπεζών και των κυπριακών τραπεζών και για κούρεμα των καταθέσεων στις κυπριακές τράπεζες το 2013, που, εκτός των άλλων, πλήττει κυπριακές κι ελληνικές επιχειρήσεις της πραγματικής οικονομίας – η Ελλάδα, λόγω του μεγέθους της οικονομικής καταστροφής που έχει υποστεί και υφίσταται, έχει καταστεί “ειδική περίπτωση”. Ως τέτοια, δεν μπορεί να περιμένει συνεπώς μια ευρωπαϊκή λύση που πλέον φαντάζει και μη εφικτή. Ο – ισχυρός έως τη σφαγή της Κύπρου – συναισθηματικός δεσμός ανάμεσα στους Έλληνες και την Ευρώπη – έσπασε. Κοινή είναι η πεποίθηση ότι η περαιτέρω παραμονή της Ελλάδας στην Ευρωζώνη είναι παγίδα που θα σημάνει κι άλλη οικονομική καταστροφή: μα με κουρέματα καταθέσεων, μα με νέους φόρους, μα με ξεπούλημα μεγάλων ελληνικών ΔΕΚΟ, μα με κλείσιμο κι άλλων επιχειρήσεων, μα με αύξηση της ανεργίας… Η στρατηγική της Ελλάδας έφτασε σε αδιέξοδο. Καιρός να το ομολογήσουμε.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου