Δημιούργησα αυτό το blog όταν έμεινα άνεργη. Αντιλαμβάνομαι τον εαυτό μου ως άνεργη του/λόγω ευρώ - δηλαδή ως eurounemployed. Γιατί; Τις παραμονές της εισόδου της Ελλάδας στο ευρώ, κυριαρχούσε μια ρητορική περί "ισχυρής Ελλάδας" και συμμετοχής της στον "πυρήνα της Ευρώπης" που θα έφερνε πλούτο - η οποία όμως δεν εξηγούσε πώς θα έρθει ο πλούτος. Τότε δεν έκανα οικονομικά, οπότε ρώτησα σχετικά φίλιες δυνάμεις οικονομικών συντακτών. Μου απάντησαν πως η συμμετοχή σε μια νομισματική ένωση αυξάνει τον συνολικό πλούτο, άρα επωφελούνται όλοι. Έστω, είπα, αλλά από τη στιγμή που ειδικώς η χώρα μας εισάγει όλο και περισσότερα από όσα εξάγει και χάνει διαρκώς παραγωγή, πώς θα ωφεληθεί από την ΟΝΕ; Κι αν αυτό γίνεται συνεχώς, δεν θα μας τελειώσουν κάποτε τα ευρώ; Πήρα μια απάντηση του τύπου "αυτό δεν έχει σημασία στα πλαίσια μιας νομισματικής ένωσης", η οποία δεν με ικανοποίησε. Πολλά χρόνια μετά, μάθαμε όλοι μας βιωματικά πως μια οικονομία με τα χαρακτηριστικά της ελληνικής, με τη συμμετοχή της σε μια νομισματική ένωση όπως η ΟΝΕ, υπερχρεώνεται και καταλήγει σε χρεοκοπία. Κι εγώ έμαθα ότι τα φαινομενικά απλοϊκά ερωτήματα που έθετα το 1999 περιέγραφαν το πρόβλημα του ισοζυγίου πληρωμών, που αποτέλεσε ένα από τα μείζονα προβλήματα του ευρώ, μια από τις βασικότερες αιτίες της κρίσης και το οποίο είχε συζητηθεί εκτεταμένα μεταξύ των οικονομολόγων κατά τη δεκαετία του 1990, όταν μεγάλο μέρος των δεινών που ζούμε σήμερα είχε προβλεφθεί - αλλά οι αλαζόνες πολιτικοί δεν έδιναν σημασία.
Να τι έγραφε ο οικονομολόγος Wynne Godley το 1992: "Τι θα συμβεί αν μια ολόκληρη χώρα – μια εν δυνάμει περιοχή σε μια πλήρως ολοκληρωμένη ένωση – υποστεί διαρθρωτική ύφεση; Όσο αυτή η χώρα αποτελεί ανεξάρτητο κράτος έχει τη δυνατότητα να υποτιμήσει το νόμισμά της. Στη συνέχεια μπορεί να συνεχίσει την οικονομική της δραστηριότητά επιτυχώς με πλήρη απασχόληση αν υποθέσουμε ότι ο κόσμος δεχτεί τις απαραίτητες μειώσεις στα πραγματικά του εισοδήματα. Σε μια οικονομική και νομισματική ένωση όμως, αυτή η δυνατότητα εμφανώς χάνεται και οι προοπτικές της χώρας επιβαρύνονται σοβαρά, εκτός κι αν υπάρξουν σοβαροί ομοσπονδιακοί δημοσιονομικοί διακανονισμοί που θα αναλάβουν να εκπληρώσουν έναν αναδιανεμητικό ρόλο (...). Αν μια χώρα ή μια περιοχή δεν έχει τη δυνατότητα να υποτιμήσει το νόμισμά της και δεν επωφελείται από ένα σύστημα δημοσιονομικών μεταβιβάσεων, δεν υπάρχει τίποτα που να μπορεί να σταματήσει μια διαδικασία σωρευτικής και ακραίας ύφεσης η οποία θα οδηγήσει στο τέλος στη μετανάστευση ως το μόνο εναλλακτικό δρόμο στη φτώχεια ή την πείνα". (Wynne Godley, Maastricht and All That. LRB,Vol 14. Nο 19 1992).

Τρίτη 4 Σεπτεμβρίου 2012

Τι μπορεί να φέρει η ρήξη του Μάριο Ντράγκι με την ηγεμονική Bundesbank

Όταν ο Μάριο Ντράγκι αναλάμβανε την ηγεσία της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας πριν εννιά μήνες, έσπευδε να καλοπιάσει τον πρόεδρο της Bundesbank Γιενς Βάιντμαν. Στην πρώτη του συνέντευξη Τύπου ως προέδρος της ΕΚΤ, στις 3 Νοεμβρίου 2011, με αφορμή την ιταλική του καταγωγή αλλά και διάφορα γερμανικά δημοσιεύματα εκείνων των ημερών σύμφωνα με τα οποία ο προκάτοχός του Ζαν Κλοντ Τρισέ είχε αποκλίνει από τις γερμανικές νομισματικές αρχές, ο νέος πρόεδρος της ΕΚΤ ρωτήθηκε από δημοσιογράφο πώς βλέπει τις νομισματικές αρχές της Bundesbank.  Ο Ντράγκι απάντησε εκφράζοντας τον “μεγάλο θαυμασμό του για την παράδοση της Bundesbank”. «Σε ό,τι αφορά το μέλλον», είπε μετά,  «αφήστε με να κάνω τη δουλειά μου και θα έχουμε κατά διαστήματα ελέγχους ως προς το αν ακολουθούμε αυτή την παράδοση ή αποκλίνουμε απ' αυτήν».

Να όμως που ήρθε η ώρα της μεγάλης ανατροπής. Την περασμένη Πέμπτη ο Μάριο Ντράγκι ανακοίνωσε πως η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα επεξεργάζεται ένα νέο σχέδιο αγοράς ομολόγων, όχι  ‘περιορισμένου μεγέθους’ όπως τα προηγούμενα, αλλά ‘επαρκούς μεγέθους’ ώστε να επιτευχθεί ο στόχος της κεντρικής τράπεζας που είναι η μείωση των ιταλικών και ισπανικών αποδόσεων. Ο πρόεδρος της ΕΚΤ ουσιαστικά εξήγησε ότι οι νέες αγορές ομολόγων της ΕΚΤ στη δευτερογενή θα έλθουν να συμπληρώσουν τις αγορές των ευρωπαϊκών μηχανισμών διάσωσης στην πρωτογενή, οι οποίες θα γίνονται υπό αυστηρούς όρους – ικανοποιώντας τις θέσεις του Βερολίνου και πετώντας με αυτόν τον τρόπο το μπαλάκι στους πολιτικούς. Αλλά στη συνέχεια ο Μάριο Ντράγκι έκανε κάτι που δεν είχε ξαναγίνει στην ιστορία της ΕΚΤ. «Είναι γνωστό ότι ο Γιενς Βάιντμαν και η Bundesbank έχουν επιφυλάξεις για το πρόγραμμα αγοράς ομολόγων», είπε στους δημοσιογράφους παραβιάζοντας τη άγραφη σύμβαση της κεντρικής τράπεζας να μην αποκαλύπτει πώς ψηφίζουν τα μέλη της. Ο Ντράγκι κατονόμασε δηλαδή τον πρόεδρο της γερμανικής κεντρικής τράπεζας Γιενς Βάιντμαν ως το μοναδικό μέλος του διοικητικού συμβουλίου της ΕΚΤ που απέρριψε το σχέδιο στήριξης της Ιταλίας και της Ισπανίας. 

Το καινοφανές για τα δεδομένα της ΕΚΤ σχόλιο του Ντράγκι – ας μην ξεχνάμε ότι η κεντρική τράπεζα κρατά απόλυτη μυστικότητα για τα τεκταινόμενα στις συνεδριάσεις του διοικητικού συμβουλίου της και δεν δημοσιεύει καν τα πρακτικά τους – σήμαινε, μεταξύ των άλλων, ότι ο Γερμανός κεντρικός τραπεζίτης Γιενς Βάιντμαν έχει χάσει την υποστήριξη των παραδοσιακών συμμάχων του στο συμβούλιο της ΕΚΤ, για παράδειγμα της Ολλανδίας, του Λουξεμβούργου και της Φιλανδίας. Αν κρίνουμε όμως από τις ισχυρές αντιδράσεις εντός της Γερμανίας, ο Βάιντμαν έχει την αμέριστη υποστήριξη πολλών Γερμανών τραπεζιτών, μερίδας του γερμανικού Τύπου και της κοινής γνώμης. Έτσι, για παράδειγμα, το θορυβώδες λαϊκιστικό ταμπλόιντ Bild – που είναι η εφημερίδα με τη μεγαλύτερη κυκλοφορία στη Γερμανία – διαμαρτυρήθηκε έντονα για το νέο σχέδιο αγοράς ομολόγων της ΕΚΤ με πρωτοσέλιδο τίτλο «Όχι άλλα γερμανικά λεφτά για τα χρεοκοπημένα κράτη». Η οικονομική εφημερίδα Handelsblatt έσπευσε να καρφώσει τον Ντράγκι γράφοντας ότι δεν εναντιώθηκε  μόνο ο Γιενς Βάιντμαν στο σχέδιό του για απεριόριστες αγορές ομολόγων αλλά και έξι ακόμη κεντρικοί τραπεζίτες εκ των 23 μελών του διοικητικού συμβουλίου της ΕΚΤ  οι οποίοι πάντως αργότερα συντάχθηκαν με τον πρόεδρο της κεντρικής τράπεζας. 

Ο ίδιος ο εκπρόσωπος της Bundesbank αρνήθηκε να σχολιάσει τις δηλώσεις Ντράγκι την επομένη των ανακοινώσεων. Την προπερασμένη βδομάδα πάντως, όταν ο πρόεδρος της ΕΚΤ, μιλώντας στο Λονδίνο, είχε για πρώτη φορά δηλώσει ότι η ΕΚΤ εξετάζει αγορές ομολόγων, η Bundesbank είχε εκφράσει την κατηγορηματική αντίθεσή της. Μάλιστα την 1η Αυγούστου, μία μέρα πριν την κρίσιμη συνεδρίαση της ΕΚΤ, ο Γιενς Βάιντμαν είχε κάνει δηλώσεις στον γερμανικό Τύπο λέγοντας χαρακτηριστικά: «Είμαστε η μεγαλύτερη και πιο σημαντική κεντρική τράπεζα του Ευρωσυστήματος και έχουμε μεγαλύτερο λόγο απ’  τις άλλες κεντρικές τράπεζες». Η ανεξαρτησία της ΕΚΤ απαιτεί «αυτό να γίνεται σεβαστό και η τράπεζα να μην ξεπερνά την εντολή της». 

Ακόμη και ορισμένα στελέχη εμπορικών γερμανικών τραπεζών που τους ζητήθηκε από το πρακτορείο Bloomberg να σχολιάσουν τη διαμάχη Ντράγκι-Βάιντμαν εμφανίστηκαν εξοργισμένα με την κίνηση του Μάριο Ντράγκι.  Έφτασαν μάλιστα να αποδώσουν την πτώση των αγορών που ακολούθησε τη συνέντευξη του προέδρου της ΕΚΤ την Πέμπτη όχι στο ότι ο Μάριο Ντράγκι, παρά τη ρητή δήλωση των διαθέσεων της ΕΚΤ να στηρίξει την Ισπανία και την Ιταλία, πέταξε – σωστά – τη μπάλα στους εκλεγμένους Ευρωπαίους ηγέτες αλλά στο ότι αγνόησε τις ενστάσεις του Βάιντμαν.
«Γι’ αυτό απογοητεύτηκαν οι επενδυτές», ήταν πολύ χαρακτηριστικά τα λόγια του Αλεξάντερ Κρούγκερ, επικεφαλής οικονομολόγου της γερμανικής τράπεζας Bankhaus Lampe του Ντίσελντορφ. «Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα δεν μπορεί να παίρνει τυχαία μέτρα ενάντια στη βούληση της Bundesbank. Η χώρα με τη μεγαλύτερη οικονομία πρέπει να αποτελεί μέρος του οποιουδήποτε πακέτου».  

Πέρα πάντως από τις έξαλλες αντιδράσεις των Γερμανών στις ανακοινώσεις Ντράγκι – μια κορυφαία ένδειξη του γερμανικού ηγεμονισμού θα λέγαμε – ισχύει το ότι η εμφανής απόκλιση ανάμεσα στον Ντράγκι και τον Βάιντμαν προσθέτει αβεβαιότητα στις προσπάθειες της ΕΚΤ να χαλιναγωγήσει την κρίση του ευρώ. Αν και ο Γερμανός κεντρικός τραπεζίτης έχει μόνο μία ψήφο επί συνόλου 23 στο διοικητικό συμβούλιο της ΕΚΤ με αποτέλεσμα να μπορούν να περάσουν  αποφάσεις παρά την αντίθεση Βάιντμαν, το βέτο της Bundesbank σαφώς και μετράει. Κι ενώ από τη μια μεριά το πρόγραμμα που εξήγγειλε ο Μάριο Ντράγκι είναι απολύτως απαραίτητο για να αντιμετωπιστεί η ευρωπαϊκή κρίση χρέους στα μέτωπα της Ισπανίας και της Ιταλίας, από την άλλη η διαφαινόμενη απομόνωση της γερμανικής κεντρικής τράπεζας είναι ριψοκίνδυνο παιχνίδι καθώς η Bundesbank ενδέχεται να αντιδράσει αρνητικά υπονομεύοντας την αποτελεσματικότητα των νέων μέτρων και φέρνοντας την Ευρωζώνη ένα βήμα πιο κοντά στη διάρρηξή της.

Στην ουσία ο Γιενς Βάιντμαν πρέπει τώρα να αποφασίσει αν θα συγκατανεύσει στο νέο πρόγραμμα ομολόγων της ΕΚΤ ή αν θα επιμείνει στην άρνησή του. Οι Γερμανοί αξιωματούχοι της κεντρικής τράπεζας έχουν υπάρξει οι πιο θορυβώδεις αντίπαλοι του προγράμματος αγοράς ομολόγων της ΕΚΤ στα δύο χρόνια που κρατά η κρίση, με το επιχείρημα ότι θολώνει τη γραμμή ανάμεσα στη νομισματική και τη δημοσιονομική πολιτική και περιορίζει τις πιέσεις στα κράτη που οφείλουν να εφαρμόσουν μεταρρυθμίσεις. Το ΔΣ της ΕΚΤ μετρά μέχρι στιγμής δύο παραιτήσεις Γερμανών σε ένδειξη διαμαρτυρίας για αυτό το πρόγραμμα: μία του προκατόχου του Βάιντμαν Άξελ Βέμπερ στην ηγεσία της γερμανικής κεντρικής τράπεζας και δεύτερη του Γερμανού επικεφαλής οικονομολόγου της ΕΚΤ Γιούργκεν Σταρκ. 

Επί του παρόντος είναι αδύνατο να προβλέψει κανείς τι θα κάνει ο Βάιντμαν. Θα δεχτεί  ο κεντρικός τραπεζίτης της ηγεμονικής Γερμανίας που μια μέρα πριν τις κρίσιμες ανακοινώσεις Ντράγκι έκανε επίδειξη ισχύος δηλώνοντας πως αντιπροσωπεύει «τη μεγαλύτερη και πιο σημαντική κεντρική τράπεζα του Ευρωσυστήματος» η οποία «έχει «μεγαλύτερο λόγο απ’ τις άλλες κεντρικές τράπεζες» να αποδεχτεί την απομόνωσή του και να καταθέσει τα όπλα υποκύπτοντας στην πλειοψηφία των υπολοίπων 22 μελών του διοικητικού συμβουλίου της ΕΚΤ; Ή μήπως θα επαναστατήσει;

Ο Γιενς Βάιντμαν έχει στη διάθεσή του δύο τρόπους (να προσπαθήσει τουλάχιστον) να μπλοκάρει το σχέδιο του Μάριο Ντράγκι. Ο ένας είναι να ασκήσει αρνητική επιρροή δια των Γερμανών ή άλλων αξιωματούχων που ελέγχει ή μπορεί να ελέγξει στις διάφορες ομάδες εργασίες της ΕΚΤ οι οποίες θα πρέπει να επεξεργαστούν μέσα στις επόμενες βδομάδες σχέδια και λεπτομέρειες για την τελική μορφή του νέου προγράμματος αγοράς ομολόγων της ΕΚΤ – με σκοπό να καθυστερήσει ή και ματαιώσει τις επίσημες αποφάσεις. Ο δεύτερος είναι να αρνηθεί ο ίδιος να εφαρμόσει το σχέδιο του Μάριο Ντράγκι ακόμη κι αν ληφθούν οι επίσημες αποφάσεις. Σύμφωνα με το όρους του προηγούμενου προγράμματος της ΕΚΤ, μετά από κάθε απόφασή της για παρέμβαση στις αγορές, οι εθνικές κεντρικές τράπεζες της Ευρωζώνης αγόραζαν ομόλογα από τις δευτερογενείς αγορές για λογαριασμό της ΕΚΤ, με την Bundesbank, ως μεγαλύτερου μετόχου της, να κάνει τις περισσότερες αγορές. Μέχρι στιγμής, παρά τις επίσημα διατυπωμένες αντιρρήσεις τους κατά του προγράμματος οι Γερμανοί κεντρικοί τραπεζίτες ακολουθούσαν τις εντολές της ΕΚΤ. Μπορεί όμως αυτή τη φορά ο Γιενς Βάιντμαν να αρνηθεί να το κάνει. Κι εκεί πια το ευρώ θα βρεθεί σε ακόμη πιο αχαρτογράφητα νερά.

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου